doc cac tac pham tho tan hinh thuc - nguyen luong ba
DOC CAC TAC PHAM THO TAN HINH THUC
Nguyen Luong Ba
Cac nha tho khi den voi tho Tan hinh thuc co the da co cung mot muc dich. Do la :
- Noi len mot cach co y nghia cac su viec dien ra trong mot the gioi rong lon hon.
- Dien dat qua moi hinh thuc nghe thuat khac nhau, ket hop duoc giua tho truyen
thong va tho hien dai.
- Dung ngon ngu doi thuong mang khong khi truyen ke
den nguoi doc
.
- Ap dung Tho khong van va Hieu ung canh buom qua cac bieu tuong va chu de vua
thau tom su doi vua mo ra mot su doi moi. Nhu vay tho Tan hinh thuc dien ta tu nhien,
ngon ngu khong bi uc che hoac vung ve lung tung. But phap chi dinh mot thai do cua nguoi
lam van chuong truoc cuoc doi. Do do van chuong phai duoc dung xay, phat trien
trong tuong giao gan bo thiet tha den toan bo doi song.
Nguoi lam tho truoc tac pham thi ca cua minh cung khong the o trong mot canh ngo tach roi
voi moi nguoi va cong trinh sang tao cua nha tho that ra la mot thien tinh den tu moi nguoi.
Trong khia canh ay, tho bao gio cung noi len mot y nghia nao do va se duoc tac thanh tron ven
hon boi nguoi thuong ngoan qua nhung y nghia duoc bao ham. Tho Tan hinh thuc tro ve voi
ngon ngu binh , xu dung am dieu noi tu nhien se mang lai mot ngon ngu tho dac biet tiep can
voi nguoi doc.
Va khi xu dung cac the 5,7 hoac 8 chu la mot khai niem hoan toan mang tinh my cam hay
la su dong nhat giua y tuong va hinh thuc se tiep tuc thuc day cac nha tho tren con duong
sang tao de tro ve voi doi song con nguoi ma hon bao gio het voi the ky 21 tran day bien dong,
tu khung bo qua benh tat, tu chien tranh huy diet den phan tan y thuc he, tu ngheo doi den thien
tai, tu bao dong den suy thoai gia dinh dang day the gioi vao nhung xao dong ghe gom chi phoi
toan bo doi song cua moi nguoi.
Mot quan niem nhu vay lam xuat hien mot nhan quan moi de dien dich nhung y nghia moi.
Cac nha tho tu chon cho minh mot y nghia (nhu Dien Dan Thi Gioi Chong Chien Tranh
Va day cung la thoi diem cho cac nha tho voi nhung dac diem cua tho Tan hinh thuc -
mot hinh thai hoat dong tinh than tich cuc - de khai mo nhung y nghia, di tim cac thuoc tinh
cua xa hoi. Noi rang tho Tan hinh thuc co dac diem la vi khi tro ve voi ngon ngu noi thong
thuong la mot cach nhin nhan xa hoi nhu mot bieu lo doi va nguoi.
Do do moi nguoi phai chuan bi cho minh hai con duong: tu ngon ngu den doi song va tu
doi song tro ve ngon ngu. Dau cho ngon ngu co the la nguong cua cua im lang vi ngon ngu
khong bao gio noi het. Tuy nhien gia tri cua ngon ngu la thiet lap mot pham tru y nghia dua den
nhung hoat dong cua doi song xa hoi, dien ta va xay dung nhu la mot tap hop nhung hoan canh
ca nhan va tap the trong ngon ngu.
Ke tu mua xuan nam 2000, lan dau tien khai niem ve
tho Tan hinh thuc duoc de cap den tren tap chi Tho da
danh dau mot khuc ngoac trong nen thi ca Viet. Va cho
den nay tho Tan hinh thuc da tro thanh mot dong tho
nhu mot tac dong nham dua con nguoi tro ve doi song
hien thuc vua dung hoa nhung am vang cua nen tho co
dien va nhung khat vong ve mot nen tho hien dai nham
xoay chuyen va bien doi nhung gia tri duoc sang tao theo
mot nhip chuyen dong moi.
Nhung sang tac moi ve tho Tan hinh thuc duoc dong
dao cac nha tho trinh bay thuong xuat hien tren tap chi
Tho (moi nam 2 so, xuat ban tai Hoa Ky). Day la giai doan
khoi dau voi nhung nha tho noi tieng trong sinh hoat van
chuong va co nhieu kinh nghiem trong nhieu the tho khac
nhau.
Den voi tho Tan hinh thuc nhu mot thu thach ban than
ve su tim kiem nhung gia tri moi. Ho da cho xuat ban
nhung tac pham tho Tan hinh thuc va cung dang cho doi
su dong gop tu phia doc gia.
Xin duoc gioi thieu 3 tac pham sau day : gene dai duong
Gene Dai Duong cua Ha nguyen Du
Nam 2001, nha tho Ha Nguyen Du cho xuat ban tap
tho Anh Biet, Em Yeu Dau. Ong duoc cac nha phe binh
danh gia nhu mot nha tho co khuynh huong cach tan,
muon lam moi thi ca. Cach tan la mot y thuc cai hoa ma
nghe thuat phat bieu luon huong ve thuc tien xa hoi de
the nghiem cac gia tri cua minh.
Y thuc nay bao hieu con khung hoang cua quy luat xa
hoi va mo ra nhung trien vong ve nhung gia tri moi. No
bay to rang dang co mot vien tuong gia tri khac.
Doc tap tho Anh biet, em yeu dau bao gom nhieu bai
tho duoc viet tu nhieu the loai, that ra rat kho nam duoc
khuynh huong sang tac cua tac gia. Ong co nhung bai
tho mang am huong cua thoi ky Tho Moi voi van dieu
va tam tinh lang man cua tinh yeu nhu bai Em co ve ta
:
Hay hot vuon ta chim xanh nho
So kiep tang bong vuon cung kho
Tinh nhu la ua roi day ngo
Em co nhu mua giot xuong mo...
Co the thay ong bi anh huong qua nha tho Dinh Hung
Mai toc thuong xuan gio chai ho
Ben em troi dat bong hoang vu
Buoc chan in dau buon nguyen thuy
Noi nho xanh mau nui co so...
(Hinh tuong xuan xua)
Den nhung bai tho pha the tu luc bat qua tu do, 5
chu, 7 chu deu bi ong xao tron. Moi trat tu deu bao ham
bao dong. Do la quy luat cua lich su. Bao dong trong van
chuong la mot trach nhiem ly thuyet, can cu tren nhung
gia tri tinh than.
Y huong cach tan la luon luon mang khat vong nen tang
dong thoi vuot tren nhung khat vong do khi thuc hien.
Ong day tho luc bat vao hinh thuc tho xuoi :
1.
qua song nho nhung nhip cau
qua truong con tham noi dau nghiet doi,
qua dem cang quy mat troi,
qua nhan gian thay tinh nguoI noi nenh,
qua dau ma chang qua em ?
qua muon thach do qua phien luy vay,
qua ai qua chum va lay,
qua non nuoc khon qua day khac lao,
qua song nho nhung nhip cau,
qua song qua voi tam dau ngat ngheo...
( Ca dao toi )
Day cung chi la nhung bien dang hinh thuc nhu mot
no luc tinh than tu do nghe thuat huong den. Ben canh
nhung bai tho lang man co dien, ong cung day tho vao
the gioi truu tuong vuot qua binh dien cam quan:
1.
thong diep may den
loI xam ngat
ngon tay chop be
ban chan mua nguon
mat na khua reng
cau chung ma mat
thuc tinh het khai niem
han la dong song
luon day ngu phu...
(Thong diep may den)
Nhung chinh trong the gioi truu tuong nay, dat ra mot
su duong dau bat tan giua nhung danh tu dua den su
dan co, tranh chap va co the den ca su lam dung danh tu
gay nen truong phai chinh thong.
Nha tho Ha Nguyen Du do du giua mot ben la cai dep,
cai kheu goi cam quan, mot ben la su bat an cua ngon
ngu do nhung ngo nhan gay ra. Cai dep la doi song ban
dau cua Cai dep la doi song ban dau cua tac pham tac
dong den nguoi thuong ngoan bang cam tinh chi co gia
tri doi voi nhung doi tuong di tim no
Con ngon ngu bat an dat van de ve moi tuong quan
giua ngon ngu va doi song xa hoi neu hieu rang cuoc
song con nguoi duoc cam thong tot dep thi ngon ngu la
co cau tac thanh su kien do.Va cung trong no luc tim toi
sang tao, ong da mang den cho doc gia tap tho Tan hinh
thuc, tua de:
Gene Dai Duong.
Tro ve voi ngon ngu noi thong thuong, mang khong
khi truyen ke, dung lai the tho 5,7 hoac 8 chu bam vao
doi song hien thuc, dien ta hoan toan tu nhien. Do la
nhung dac tinh tim thay trong Gene dai duong
:
em yeu ta oi em la chim
en bao xuan vui va roi chim
en bay di cho he sang ve
e a ru long tuong tu khong
em dem cho tim luu ly xin
em mua tren ta vuon kho nhu
em gieo hong an trong nhau
khong e de chi nen tin yeu hon
(em mua tren ta)
gene dai duong
Mot bai tho khac:
mo bua an co them chut rau va
mieng bot ngot cho con bot loi xuong
mong bot lo con mat doi bac nong van
mon moi khong thay chi ngay hai buoi
mang tren vai nhu ach trau cay va
mu vo buon mung ban thung cu mai
miet voi nang gio rach toi ao day
manh va lanh buot dong ve toi chi
ma the luong oan khien ke bi khinh
miet ban hen nhung oi han chinh la
mot co phan can co trong mot bo
may xa hoi mot bo may co lo
mong vut di de co co hoi thay
mot cai may moi van hanh toi tan...
(mo)
Nguoi doc co the hoi ngo ngang truoc mot bai tho nhu
vay. Boi vi tho Tan hinh thuc da chuyen tu am vang cua
chu sang cu phap. Doc co the nhu doc truyen. Ky thuat
lap lai duoc xu dung nhu mot yeu to thay the van. Phan
hoi va trung lap se mo rong bai tho nhu nhung lan song
lan. Moi lan lap lai co the chuyen qua mot y tuong moi
anh huong boi ly thuyet Hon Mang(Chaos):
tung hoi tung hoi ren
vang nhip dieu luc bi
luc hung, nhip dieu theo
buoc lap loe cua nhung
anh duoc, nhung anh duoc
lam mau tien phong va
cu tung hoi va cu
lap loe cu het the
he nay sang den the
he khac, van mot dieu
thuong tam nhat van la
nhung tan lui cua ngon
nen, nhung ngon nen tan
lui boi nhung tieng ken
boi lap loe cua bao
anh duoc, nhung anh duoc
soi dan den nhung anh
duoc tim kiem tong tich
nhu mot dap so cua
cac bai toan, du ken
thuc quan hay ken truy
dieu du duoc soi dan
hay duoc truy tich du
nen sinh nhat nen lien
hoan nen tuong niem
sau cung van la ken
van la duoc van la
nen gap nhau trong ngay ...
mot ngay tien dua nhau!!
(ken, duoc va nen)
Tho Tan hinh thuc van dang trong thoi ky thu nghiem.
Hoc hoi tu nen tho hien dai cua My ma phong trao
tho Tan hinh thuc (New Formalism) dang la chuyen dong
chinh anh huong den ca nen thi ca the gioi trong nua the
ky nay.
Tro ve voi tho Viet, sau mot thoi gian dai gan 100 nam
cua tho Tu Do, day cung la co hoi de chung ta hoc hoi
them khong nhung ve su can thiet phai thay doi ky thuat
ma tho con chuyen tai mot noi dung phu hop voi thoi dai
chung ta dang song trong nhung chieu huong co y nghia.
NGUYEN LUONG BA