huy can chung quanh phong trao tho moi
Cuoc tro chuyen sau day cua Huy Can, Vien si Vien Han lam the gioi, voi hai nha tho the he sau la Tran Dang Khoa va Tran Anh Thai de cap toi nhung van de thu vi chung quanh Phong trao tho moi 1932 - 1945, ma ong la mot dai bieu dac sac.
Nha tho (NT) Tran Anh Thai: Thua nha tho Huy Can, o nuoc ta co mot thoi ky nguoi ta ghe lanh voi "cai toi". Cho toi nay van co nguoi cho rang "cai toi" trong tho moi la "cai toi" chu yeu chiu anh huong cua tho Phap. Theo ong, dau la nguon mach dan toc, dau la su anh huong?
Nha tho Huy Can: Nguoi ta da ban kha nhieu ve nguon goc, gia tri cua Tho moi. Do la cuoc cach mang lon cua tho ca Viet Nam o the ky 20, su anh huong cua no se con phat sang sang dau the ky 21. Ve nguon goc Tho moi, ai do cho rang no chu yeu chiu anh huong cua tho Phap la sai, la xuyen tac. Tho moi truoc het nhan anh huong truc tiep tho ca dan toc, tham dam van hoa Viet Nam, sau do la van hoa co A Dong: Trung Quoc, An Do va sau nua moi den anh huong tho Phap, Anh, Duc voi nhung tac gia nhu Shakespeare, Got, Ranh-bo, Vec-len, Bo-do-le...
NT Tran Anh Thai: Nhu vay theo nha tho, truoc khi xay ra cuoc cach mang, Tho moi da co su manh nha?
NT Huy Can: Dung nhu vay. Su ra doi chu "toi" o Viet Nam von tiem tang tu truoc nhung nam ba muoi cua the ky 20. Chinh "cai toi" ay la dong luc thuc day cai toi trong tho ca phat trien. Co mot dieu ma it nguoi phan biet la chu "toi" Viet Nam khac chu nghia ca nhan phuong Tay thoi Phuc Hung. Ca nhan thoi Phuc Hung ra doi dong thoi voi chu nghia tu ban; no an khop, mau thit voi chu nghia tu ban. Khai niem ca nhan o nuoc ta ra doi sau, va no bat nguon tu tinh than dan toc duoc ham nong lai bang cac cuoc hoat dong cach mang cua Phan Boi Chau, Phan Chu Trinh, Nguyen Ai Quoc, va cuoc khoi nghia Yen Bai. Trong boi canh tinh than dan toc duoc ham nong, moi nguoi deu gan bo mau thit voi dan toc, no lam thuc day tinh than van hoa dan toc, thuc day y thuc ve nen quoc hoc Viet Nam. Den day co the thay, "cai toi" Viet Nam khong phai mot ca nhan don le ma la Cai toi - Viet Nam; Ca nhan - dan toc.
NT Tran Dang Khoa: O ta, co mot so nha tho anh huong tho Phap. Vi nhu Xuan Dieu chang han. Con Huy Can thi khong. Tho Huy Can van thuan hon cot dan toc, neu co chut phang phat dau do thi co the la tho Duong chang? Cau tho "Khong khoi hoang hon cung nho nha" goi cho nguoi doc nho den cau tho Duong "Yen ba giang thuong cu nhan sau...".
NT Huy Can: Hon dan toc!
NT Tran Dang Khoa: "Lua thieng" la tap tho hay nhat cua Huy Can. Tap tho ay co rat nhieu bai dac sac. Toi thich nhat la bai "Trang giang". Bai tho co the xem la toan bich. Trong "Trang giang" co mot cau kha gan voi mot cau tho Doan Van Cu. Ta bai bo trong luc dang di ben song, Doan Van Cu viet: "Con xanh bai tia ke lien tiep". Cau tho that tha va co phan hoi vung. Cung y ay, Huy Can viet: "Lang le bo xanh tiep bai vang" thi ong nuot hon nhieu...
NT Tran Anh Thai: Con cac nha tho khac. Thoi ky Tho moi co nhieu lop song, thi du "lop song" Han Mac Tu. Truoc day nguoi ta che cung nhieu, khen cung khong it, gan day lai co khuynh huong de cao, nha tho co nhan xet gi?
NT Huy Can: Han Mac Tu la nguoi co tai. Gia dinh ong ba doi theo dao Thien Chua. Tho Han Mac Tu bat nguon tu hai nguon cam hung: Doi va Dao. Han Mac Tu co niem tin ve dao, co nhieu tho ve dao, co bai hay nhu bai: Ave Maria... con mot so bai viet ve dao di hoi xa "nam ngoai cam xuc, ngoai tho". Tho doi Han Mac Tu nhieu bai hay hon. "Truong tuong tu" la bai toi me. Cai bai "Giua troi sau", "Mua xuan chin", "Gai que" la nhung bai hay. Rieng bai "Ben len" Han Mac Tu viet la "Trang nam ben len tren canh lieu", dang tren bao Phong Hoa, The Lu sua lai: "Trang nam song soai tren canh lieu". Theo toi tho doi Han Mac Tu se con lai nhieu. Ong la nguoi rat co tai, dong gop xung dang vao Tho moi. Hien nay co khuynh huong de cao qua, toi khong co y kien gi.
NT Tran Dang Khoa: Chung quanh Han Mac Tu co nhieu y kien danh gia khac nhau. Ca khen va che deu co phan thai qua, toi co cam giac nhieu khi su khen che nay lai nam ngoai van hoc. Dung lai o danh gia cua Hoai Thanh la chuan nhat. Han Mac Tu co khoang bay bai hay, trong do co bon bai dat den do toan bich. Con lai la nhung cau tho thien tai. Nhung cau tho nay, phi Han Mac Tu, khong ai co the viet noi. Tiec la nhung cau tho ay lai nam trong nhung bai tho con rat nhieu xoc xech...
NT Tran Anh Thai: Con Xuan thu nha tap (XTNT), da co mot thoi nguoi ta bi bang. Nhung lai cung co ai do cho rang: Tho chi co hay va do chu khong co tho trung binh. Neu quan niem nhu vay nha tho danh gia the nao cho thoa dang ve tinh cach tan cua XTNT?
NT Huy Can: Mot trong nhung dai bieu cua nhom XTNT la Nguyen Xuan Sanh - ban toi. Vao thoi ay co mot so nha tho gom ca Doan Phu Tu, Nguyen Luong Ngoc... muon day tho di xa hon nua. Nghi rang muon co mot cai gi moi hon Tho moi. Bao chi da co nhan xet ve XTNT "Chi cao - tai mon". Toi cho rang y do tim toi cua XTNT khong ro. Cau tho, bai tho chu yeu dung cach dao cau, dao chu; triet ly khong ro rang, khong gan voi truyen thong van hoa dan toc, vi vay ma thanh dat it. Ngay mot so bai duoc coi la thanh cong nhu "Giot suong hoa" cua Pham Van Hanh, doc thi thich nhung lung lo khong ro; con bai "Mau thoi gian" cua Doan Phu Tu la bai hay.
NT Tran Dang Khoa: Toi khong thich bai tho nay lam. Vi no van nghieng ve phia hinh thuc. Qua dung cong thuong lam mat di su tu nhien. Tho lai rat can su gian di, hon nhien. Hinh thuc phai do noi dung ua ra. Bai tho nay khong phai nhu vay. Toi ngo loi binh bai tho nay trong "Thi nhan Viet Nam" la cua chinh Doan Phu Tu viet. Hoai Thanh "do" lai. Vi hoi van khong phai hoi Hoai Thanh. Va loi binh cung khong hay. Van Hoai Thanh la thu van sieu thoat. Ong thuong nam bat hon via bai tho chu khong lan man so sit tung con chu cu the. Tat nhien bai tho va loi binh bai tho nay co mat trong "Thi nhan Viet Nam..." lai lam dep cho Hoai Thanh. Nho no ma cuon sach Hoai Thanh da dang. Nguoi doc thay cai "tong" cua ong rat rong...
NT Huy Can: Dung la bai binh ay cua Doan Phu Tu tu viet. Roi Hoai Thanh dua vao tap "Thi nhan Viet Nam"...
NT Tran Anh Thai: Tro lai voi tap tho "Lua thieng". Tren bia sach tap tho nay co ve hinh ngon lua va nguoi dan ba khoa than, dieu nay co y nghia gi?
NT Huy Can: Hoi ay toi nho To Ngoc Van ve bia. Luc dau To Ngoc Van ve nguoi phu nu nam, mac vay dai. Toi noi: Ten tap tho la "Lua thieng" - ngang; Xuan Dieu viet loi tua - ngang; bay gio den nguoi dan ba nam thi co toi ba ngang. Toi nghi da co may cai ngang thi phai co mot cai dung. Hon nua nguoi dan ba tuong trung cho su sang tao phai la nguoi dan ba dung. Va lai, toi thich chiem nguong nguoi phu nu o tu the dung, no dep, lung linh hon!
NT Tran Dang Khoa: Bai tho "Buon dem mua" cua nha tho sao khong bo chu "buon", vi noi buon tu no noi ra, them "buon" vao lam gi.
NT Huy Can: Toi viet bai tho ay nam 1938 o de Yen Phu. Luc ay tam trang rat buon: "Tai nuong nuoc giot mai nha; Nghe troi nang nang, nghe ta buon buon; Nghe di roi rac trong hon; Nhung chan xa vang dam mon le loi...".
NT Tran Anh Thai: Con bai tho "Voi ban tay ay" dang bao Phong Hoa vao mua he 1935 Xuan Dieu co tang de Ranh-bo Vec-len. Huy Can va Xuan Dieu la hai nguoi ban than, loi de tang ay co y nghia gi?
NT Huy Can: Vao thang 9-1936, toi moi gap Xuan Dieu o truong Quoc hoc Hue, khi ay moi biet nhau. Vi toi thich bai tho ay nen Xuan Dieu tang toi chu khong dinh dang gi den tinh ban cua chung toi!
NT Tran Anh Thai: Gan day mot so to bao cong bo nhung cau tho, doan tho Huy Can tang Xuan Dieu. Dieu nay co nguoi bao la tot, co nguoi cho la ha thap Xuan Dieu, theo nha tho?
NT Huy Can: Cac nha tho tang tho, sua tho, gop y ve tho cho nhau la chuyen binh thuong. Thi du trong bai "Voi ban tay ay" Xuan Dieu viet cau tho "Mot toi day". The Lu sua lai la "Mot toi day". Tu "day" hay hon han. Mot lan Xuan Dieu viet mot bai tho "Thu". Cau dau cua kho thu hai la "gio tham, may lang, dang thu xa" den cau tho thu hai thi Xuan Dieu bi qua nen de tam la "ti ti, ti ti ti ti ti", cot de giu am dieu roi ong tiep tuc viet cau thu ba, thu tu. Huy Can gop y: "Dieu cu doc mot cau ma minh nghi theo y muon vao cau thu hai". The la Xuan Dieu doc: "Moi tanh mua trua, chieu da ta". Va kho tho tron ven la:
Gio tham, may lang, dang thu xa
Moi tanh mua trua, chieu da ta
Buon o song xanh nghe da lai
Mo ho trong mot tieng chim qua.
Huy Can nghe xong thot len: "Hay roi!". Luc ay Xuan Dieu con chua tin do la cau tho hay, nhung hai ngay sau Xuan Dieu cong nhan la cau tho ay hay that.
NT Tran Anh Thai: Trong tap "Lua thieng" chi co tam bai tho luc bat, bai nao cung toan bich, nha tho co bi quyet gi?
NT Huy Can: Ay la ban nang tho, toi khong co bi quyet gi, khong co ly luan gi, tho la thien bam.
NT Tran Anh Thai: Cam on nha tho Huy Can!
THAI VIET ghi
Bạn đang xem trang tiếng Việt không dấu! Click vào link sau để xem trang tiếng Việt có dấu:
Huy Cận Chung Quanh Phong Trào Thơ Mới