mot thoang bang khuang voi tho du tu le
Mot Thoang Bang Khuang Voi Tho Du Tu Le
Ai ma chang co nhung luc bang khuang lan dau tien nghe ma cam duoc tieng chim hot hay nhin voi ve ngat ngay nhung lop song bien duoi nhau tat nuoc reo vui. Nhung phut giay nay den that bat ngo, rat gian don, tinh rong.
Truyen ke ve mot de tu hay thac mac nhieu dieu ve Thuong De, cu thich hoi toi hoi lui, mai moi duoc su phu tra loi:
"Thuong De la Dang Vo Danh va khong the hieu thau. Tat ca nhung dinh nghia ve Ngai cung nhu nhung giai dap cho cac van nan cua chung con ve Thuong De deu chi la nhung su bop meo chan ly".
De tu boi roi hoi tiep:
"Nhung tai sao Thay lai hay noi den Thuong De?"
Vi su phu dap:
"Chung con co biet tai sao chim no hot khong? Chim hot khong phai vi no muon tuyen bo mot dieu gi, nhung vi no co mot bai ca de hat. Loi cua mot hoc gia can phai duoc thau hieu. Loi giao huan cua vi ton su khong can phai duoc hieu, nhung can phai biet lang nghe, nhu nguoi ta lang nghe tieng gio thoi ri rao qua ngon cay ke la, tieng nuoc chay roc rach va tieng chim hot liu lo. No goi len trong long mot tam tinh nao do vuot khoi moi tam hieu biet."
TAP LAM DUA TRE NGHE CHIM HOT
Thu thuc la toi chua bao gio dam doc Tho Du Tu Le mot leo tu dau den het sach ca. So phai lam nguoi lon dung dau lam. Ma phai dung dau de doc tho thi tho se mat di chat rung dong tu than. Va cung khong bao gio lai dam "binh luan tho Du Tu Le"! Vi toi da nghe truyen co lan nguoi ban cua Beethoven thich thu nghe Beethoven choi duong cam ban Sonata thi hoi bai nay co y nghia gi. Beethoven khong tra loi, ma lang lang danh bai Sonata lai tu dau. Thi ra toi chi dam tap doc tho nhu dua tre nghe chim hot voi ve sung sot ngay tho hut hon. The thoi.
Nam 1981 khi tai ban "Tho Du Tu Le" tai My, anh co gui tang toi mot ban doc choi. Toi de do, lau lau dua mot bai ra nham nhi, trong nhung luc vang lang, rat tinh co. Thi cung mong tim "khoi di tu nhung rung dong thuc tai hay qua khu... lam cho cuoc doi y nghia hon, tot dep hon" nhu loi tua cua anh trong lan tai ban. Ma qua thuc, mot thoang bang khuang voi "Khuc Thuy Du" den that bat chot :
Nhu con chim boi ca
Tren coc nhon tram nam
Toi tim doi danh mat
Trong vung nuoc cuoc doi.
Nhu con chim boi ca
Toi thuong ngung canh bay
Nguoc nhin len huyet lo
Bay qua ria xac nguoi...
CUNG VI TAN TAC NEN NHANG NHO
Ke ra thi cung la, toi bi tho Du Tu Le lay dong thuong rat tinh co ma rat dung luc. Nam 1993 dang doc truyen ngan Canh Vac Lung Troi cua Phan Lac Tiep tren bao Ngay Nay, thi toi lai thay Du Tu le hien hinh "khoi di tu nhung rung dong".
Phan Lac Tiep dien len noi bang khuang cua nguoi xa xu nhu Canh Vac Lung Troi: "Gio lanh lua vao ngon tay. Toi keo cao co ao va nhin len troi cao. Giua cai menh mong den tham ay co nhieu canh vac em a sai canh bay thap thoang tren lung chung troi. Oi nhung canh chim miet mai bay mai ve dau! Nguoi dan ba, me cua co gai nho, xuat than tu dong ruong mien Nam Viet Nam, troi noi, truan chuyen, roi se di ve dau? Roi co be nua?"
Phai day. Tam trang tren chang phai la tam trang cua nhieu nguoi ly huong la gi? Hinh nhu minh dang theo canh chim me bay ve nui hay theo cha xuong bien vuot bien?! Bay trong khong gian mong mi hay bay nguoc thoi gian "tro ve thoi hong hoang cua dan toc. To tien chung ta da theo dau bay chim, lay chan may lam cho hen, vuot bao nui non, ghenh thac, den dinh cu o chau tho song Hong tu muoi ngan nam, tu tram ngan nam truoc... Bong nhien bao nhieu cay phong vang, cay duong trang, ca rung thu Gia Na Dai cung bien mat. Truoc mat toi, chi la hinh bong luy tre xao xac, vuon la chuoi xanh to, va hang dua la loi tren dong lua day thi xanh mon mon." Do Qui Toan da dien tam trang do ra thanh loi van nhu vay. Pham Duy da dien ra bang dau nhac nhu trong Bay Chim Bo Xu. Biet dau minh lai chi co the dien ra bang chen ruou tieu sau hay bang nhung phong roi mac cam qua nhung hoat dong khua mua!
Du Tu Le trong bai tho "Luu Vong Khuc" da dien ta cai canh moi khi lam "nhan chung" canh doi doi.
Chinh vi tan tac nen nhang nho
Den ca san choi cung ban roi
Co ma choi not tro choi do
Den luc di thi di thanh thoi.
Ban noi them chi ve moi nhuc,
Ta hieu vo cung chuyen ao com.
Mac ai khat thuc ma venh vao
Luynh quynh canh thua, ngo cho dong...
Troi dat thuc ra nao co toi
Ta buon ta chui dong cho vui...
NGUOI VE DUNG LAI HOANG LIEU
Tho Du Tu Le thuong mang den cho toi nhung ray rut, nhung khoang trong menh mang. Moi nhin thi co ve bi quan, u am, goi len mot cai gi bat on. Nhung nhin ky hon, thi lai thay doi len nhung tieng song. Tu trong day long hinh anh mot dong song bong hien len, co tieng vong dau day ve mot tien biet cai cu, cai bat on, va don chao dong nuoc moi, ben dau vinh hang. Do la tieng na na nhu trong Tong Biet Hanh cua Tham Tam:
Dua nguoi ta khong dua qua song
Sao co tieng song o trong long
Tam Quoc Chi la bo truyen lich su Tau rat hap dan voi ca ngan tran danh lay lung nhu tran Xich Bich, voi nhung quan su gioi nhu Khong Minh, voi nhung tay gian hung nhu Tao Thao. Ai la nguoi khon ngoan, ai la ke xao quyet? Ai thang ai thua? Nhung doc Tam Quoc Chi thuc ra chang phai de xem nhung truyen nhu vay, ma de thay duoc cai nhin ve cuoc doi ma nguoi viet da tom gon trong mot cau hat theo dieu Tay Giang Nguyet o ngay dau sach:
Song dai cuon cuon ve dong
Song vui gio dap anh hung con dau
Duoc thua phai quay tranh nhau
Xon xao may choc ngoanh dau thanh khong.
Nhu vay la "khoi di tu nhung rung dong" cung la khoi ve trong mot lo trinh dai ma cho ket thuc lai la cho khoi dau, nhu Du Tu Le da ve len ban do trong bai luc bat sau tam nam cho nguoi ve:
Nguoi ve mua dong trong may
Mung toi nhu the ngay gay nang xua
Nguoi ve chan buoc trong tho,
Thang nam tan tuyet du chua oan cuu
Nguoi ve dung lai hoang lieu
Trong doi mat lon da nhieu mo bia...
DAU DIEM DUNG CHO NAO TRONG VU TRU
Cuoi nam 1997, sua soan sang nam moi, khi moi nguoi bat dau non nao nhieu ve thoi diem 2000, toi lai tinh co doc duoc mot doan tho khac cua Du Tu Le mang nhieu thoang bang khuang: Bup nghi hoac: -co chang doi la: chet!.
Minh dang dung o cho nao trong vu tru nhi? O Sai Gon hay o New Orleans, o trai dat hay o hoa tinh, the dung chu tich hay phu do rac, o nha sang hay o trong xom ngheo... Dau diem dung cho nao thi van thay co gi hut hang, van chua phai la cho dung yen. Nhin tu phi thuyen ve trai dat minh thay sao moi su bong tro nen nho be mot cach toi nghiep.
Ma ca trai dat cung la mot phi thuyen dang bay vao khoang trong vo bien, dang chuyen vao ngan nam moi. Nhin lai lich su con nguoi tu cai ngay con o trong hoc da cho den khi biet mac quan jean, may ngan nam tuong nhu mot nhay mat. Nhung thanh qua, nhung phat minh, nhung lap thuyet, nhung "dinh cao tri tue loai nguoi", nhung den dai lang tam, nhung bon chen chop giat, nhung kinh te thi truong hay quoc doanh, nhung venh mat tu hao ve tri luc con nguoi, nhung con tau vi dai nhu Titanic... tat ca bong choc thanh chuyen nham nhi. Cuoi mot the ky, cuoi mot ngan nam, cuoi mot vong xoay cua mot cham nho li ti trong giai ngan ha, loai nguoi ngoi tinh so, rot cuc roi cung phai buong mot cau nhu tieng tho dai voi Du Tu Le: hoa nao tin qua dang den khong ngo.
May chu ngan gon ma co suc manh nhu mot cong an, san binh dia tat ca de mo ra mot khoang trong. Giua nhung day dac ngot ngat ma co duoc mot khoang trong thi can thiet biet chung nao. Cai khoang trong ma nha tien tri thoi dai la Kahlil Gibran he ra trong cuon Tien Tri (The Prophet): "Hay de giua long ban mot khoang trong cho gio troi co the nhay mua thenh thang".
Toi muon ngoi tinh lang nhat lay mot cau cong an qua loi tho Du Tu Le nhu cay gay thien su go vao cai dau loan tuong, lam vang len vai tieng lenh kenh doi vao tam thuc:
May kiet suc keo chieu len dinh nui
Mat troi roi, hang, nho nhung / den /
Cat xuc dong xo song ve / mat / cuoi /
Song lenh denh / oai / muon / lang quen, quen.
Dau diem dung cho nao trong vu tru
Em cach gi mot luc: - o hai noi
Chi toi biet: -toi vo cung loang, nhe
Song phan thay tung mieng / vun / hoi / mui
Bup nghi hoac: -co chang doi la: chet!
Hoa nao tin qua dang den khong ngo...
Dung vay. Dau diem dung cho nao trong vu tru, thi "toi" van dang di tim "toi", cai phan thay tung mieng / vun / hoi/ mui di tim cai toan man, cai huu han di tim cai vo han. Dau diem dung cho nao thi cung thay minh phai khoi di vao cuoc chuyen bien tu cai toi nho nhen tu tung ma hoa nhap cai Ta dai the vo bien. Hay noi theo kieu net van hoa nguoi minh: cai vuong di tim cai tron de co the tron day sung man, me tron con vuong. Day la cuoc hanh trinh "tim ve que nha da mat", noi lai duoc vao cuong nhau tu bung "me" da mot lan tu gia. Que me day co the la chinh nguoi me sinh ra minh, ma cung co the la que huong hang the, vuot khong gian va thoi gian, vuot bo sinh tu. Niem khao khat tim ve nay nhu phang phat tam tinh day chat dao trong ca dao Viet:
Chieu chieu ra dung ngo sau
Trong ve que me ruot dau chin chieu.
MOT CHIEC LA TRUC
Tho cua Du Tu Le choc choc goi len trong toi mot dong song vang voi cau truyen mot chiec thuyen con. No cho toi mot thoang bang khuang vo cung hanh phuc, noi duoc vao que me trong tam tuong. Nhu truyen ke ve mot nguoi dung truoc buc ve canh nui song, say me hut hon chang con de y gi nhung nao dong chung quanh. Bong ong ta lam bam: "Gia ta co duoc chiec thuyen con, de tro lai tham noi que cu". Gan day co vi lao truong tuong mao khac thuong, tien phong dao cot, tu tu buoc lai gan, tren tay cam mot chiec la truc gan vao buc hoa. Nguoi xem tranh cham chu nhin vao chiec la, bong thay minh ngoi tren chiec thuyen con, cuon theo song nuoc bong benh; net mat thay doi luc muon phien khi vui suong; hoi lau suc tinh, nhu vua di xa tro ve; quay nhin nguoi lao truong cui dau ma noi: "Tien sinh da giup toi tro lai tham lai que xua lang cu. Toi xin het long da ta".
Voi nhung ray rut "hoa nao tin qua dang den khong ngo", voi tieng "chim boi ca tren coc nhon tram nam", voi nhung khoang trong "dau diem dung cho nao", voi mot thoang bang khuang "co ma choi not tro choi do, den luc di thi di thanh thoi", voi mot chiec la truc gan them vao, Du Tu Le da giup toi chot thay minh dang ngoi tren chiec thuyen con di tro lai que xua lang cu. Vay toi cung xin het long da ta.
LM Tran Cao Tuong
(bai nay da in trong sach Du Tu Le, Tac Gia & Tac Pham, tap III, Nhan Chung xuat ban, 1998)
Bạn đang xem trang tiếng Việt không dấu! Click vào link sau để xem trang tiếng Việt có dấu:
Một Thoáng Bâng Khuâng Với Thơ Du Tử Lê