chut man dam ve tho
CHUT MAN DAM VE THO:
Du khong noi ra, nhung chac ai cam but cung hieu rang: tho la mot hinh thuc nghe thuat dac sac trong van hoc. Dung ngon tu de mieu ta hien tuong tu nhien, phan anh hien thuc xa hoi, cung nhu bay to tam tu tinh cam mot cach sinh dong, co van co dieu. Tao cam xuc cho nguoi doc.
Nhung, mot bai tho nhu the nao thi duoc goi la tho, la hay... cung da ton rat nhieu giay muc cua bao the he. TD tim hieu va duc ket lai mot so y chinh nhu sau:
I. MOT BAI VIET TOT, VIET HAY:
Noi chung, ta yeu tho thi ta cu viet theo cam xuc. Con de duoc goi la tho, goi la tho hay lai la chuyen khac. Co khi bi nguoi doc phe binh, ta cung khong nen mien cuong theo cach: ban khong hieu duoc y tho... Day la cach lap luan rat nguy bien va cao ngao. Nguoi doc khong phai la hoc sinh pho thong. Co the ho viet chua hay, nhung ho cam nhan duoc tho. Den cac van nhan, thi sy da khang dinh duoc ten tuoi nhu: Nguyen Du, Han Mac Tu, Nguyen Binh.. cung tung bi gioi phe binh chem toi ta, thi huong gi tho cua bon ta.
TD cung nhin nhan thang, la co the biet viet doi chut, chu chua viet hay. Vi mot bai tho, de duoc goi la viet hay, theo TD phai lam tot duoc cac yeu to:
1/ Ve am dieu, tiet tau:
Nguoi viet tho, chac ai cung se biet ve cac quy luat bang- trac (B-T) trong cau tho. No lam cho cau tho em dem, mem mai, giau tinh nhac. Muc dich la lam cho cau tho truyen cam, de doc, de nho. Khi ky nang thuan thuc, thi moi nguoi co loi hanh van rieng, ma khong can phai cung nhac theo cac bang luat co ban. (Nhu cac thi nhan thuong lam).
2/ De tai va goc nhin:
Tuu trung, nguoi lam tho thuong viet ve cac de tai quen thuoc nhu:
- Tho ta canh;
- Tho tinh: tinh yeu doi lua, tinh yeu que huong dat nuoc, tinh cam gia dinh, ban be...
- Tho ve le song, dao duc, cach lam nguoi, song doi, song dao...
- Tho trao phung, phan anh, phe phan hien thuc xa hoi.
Moi de tai se co vo van goc nhin khac nhau. Doi hoi nguoi viet phai quan sat tinh te, de co nhung goc nhin doc dao, sang tao, thi moi co bai viet hay. Con khi chi lap di lap lai y tuong, ma chua chac viet kheo bang nhung bai cua nguoi khac da viet thi khong the goi la tho hay.
Lai co nguoi, tuy viet tho tinh lang man rat hay. Nhung cu nhu 1 cai khuon dong gach, san xuat ra ca hang thien nhu mot khuon mau, den noi khi dang tho, nguoi doc chua can doc da biet bai viet cai gi, viet kieu gi... thi sao goi la tho hay?
3/ Viet ve cac dien tich, cac su kien lon:
- Khi dung dien tich, hoac cac su kien lon, phai tim hieu cho that ky tac pham goc. Neu khong, bai viet rat de bi khap khieng.
Chang han: Khong the viet "Lu Bo luan dam van su", "Khong Minh mua vo, di quyen", "Ton Ngo Khong dan ca"...
4/ Ve ngon tu, loi hay y dep:
Da la tho hay, doi hoi phai dung loi hay y dep. Tuc la: loi tho trong sang, tu nhien, giau tinh cam. Khong guong ep tu, khong got giua mot cach khien cuong. Phai got giua mot cach kin dao, kheo leo. Y tho dao dat, ham suc. VD:
"Duoi cau nuoc chay trong veo
Ben cau to lieu bong chieu thuot tha"
(Truyen Kieu_ Nguyen Du).
"Nguoi tho phong van nhu tho ay
Nao da ra doi ngoc biet ten"
(Mua xuan dau tien_ Han Mac Tu).
Dung tu: Tieng Viet co kho tu hoa my phong phu, nhat la cac tu Han Viet, no rat hay. Nhung doi hoi phai hieu sau ve tu, va dung dung noi dung cho no moi hay. Neu dung khong dung, no se khap khieng, lam hong bai tho. Vi du:
- Co nguoi viet cau tho:
"QUA TRINH ta song ngay mai
So nhieu YEU DIEM se phai tinh nay"
Moi doc thi thay hay hay, nhung o day, ro rang dung tu khap khieng do hieu tu chua tuong tan.
+ Qua trinh: qua o day la 過: trai qua, song qua. => Noi ngay mai, sao lai QUA TRINH? phai dung TIEN TRINH moi dung.
+ YEU DIEM: Co nghia la diem quan trong => Cau tho dung sai, phai noi DIEM YEU moi dung.
- Hay nhu cau ma ca cac chuong trinh du bao thoi tiet tren truyen hinh cung hay sai: "Luong mua keo dai" LUONG la noi toi so luong, nhieu hay it. Chu khong the noi luong keo dai. O day phai noi "Thoi gian mua keo dai" moi dung.
- Hay nhu tu moi nguoi thuong dung: "Niem dau", "Noi vui" -> Ro rang la dung khong dung tu. Trong tieng Viet, NIEM duoc ket hop voi cac tinh tu co sac thai tich cuc (niem vui, niem hanh phuc...). NOI thuong ket hop voi cac tinh tu co sac thai khong tich cuc (noi dau, noi bat hanh...).
Neu ta chua hieu tu nhieu, thi khi viet, hay dung tu that binh thuong, sao cho de doc, de hieu, de nho. Nhu bai "Hai sac hoa tigol" cua TTKH, tu ngu rat don so, moc mac. Nhung chua chan tinh cam, nen da di vao long nguoi bao the he:
"Neu biet rang toi da lay chong,
Troi oi! Nguoi ay co buon khong?
Co tham nghi toi loai hoa... vo
Tua trai tim phai, tua mau hong?"
II. MOT SO CUOC THI THO, BAI DOAT GIAI CO XUNG DANG:
Vua qua, co rat nhieu cuoc thi tho o cac dien dan, ma cac bai doat giai sau do da gay on ao. Nhieu y kien phan anh la chua hay, chua xung dang. TD khong ban ve bai tho va tac gia. Vi ai cung co quyen du thi bang bai tho bat ky. Con doat giai hay khong lai do nguoi cham thi. Nen TD chi co doi loi trao doi:
Dung la o mot so cuoc thi, da boc lo nguoi cham bai chua xung tam. Vi bai doat giai cao cung chi la nhung bai tho rat binh thuong. Viet nhung de tai rat cu ma khong co goc nhin moi. Voi nhung bai tuong tu nhu the, da co rat nhieu nguoi, tu bac van sy den nguoi binh thuong khac, da viet truoc do, va viet kheo, viet hay hon rat nhieu.
Bai viet chi la de tai cu, goc nhin cu, khong co y tuong moi. Ma viet con vung hon, thi sao goi la tho hay, ma cham giai nay giai kia.
(Neu chi la nhung cuoc thi noi bo cua mot nhom nao do, de dong vien nhau thi ok. Cuoc thi rong rai, dai chung ma nhu vay thi rat khap khieng).
Tren bao chi da tung co nhung cuoc thi tho, chi co giai khuyen khich, ma khong tim duoc bai xung dang cho giai nhat, nhi, ba.
Thoi con la sinh vien, TD duoc doc mot bai tho doat giai o cuoc thi tho bao chi gi do. Lau qua roi TD khong nho cuoc thi nao, tac gia la ai. Hinh nhu cua mot co sinh vien. Chi biet day la bai tho hay ma chi doc qua, TD van thuoc den bay gio. TD xin duoc ghi ra, chac se co vai tu nho khong chinh xac, mong tac gia thu loi):
Gian Me
Nguoc xuoi nha me may lan
Muon vao nhung cu ngai ngan lam sao
Nha duong mai ngoi tuong cao
Con me ngheo kho nen vao hay chang ?
Troi chieu tim ngat bang lang
Dau mau tim ay dau bang long con
Ve thoi, ve lai loi mon
Buoc di ho hung mac con buom vang
Them ban tay me dong sang
Nhung nay me chi la hang xom thoi.
Co the noi, mot bai luc bat hay. Du de tai khong moi, tham chi no cu nhu ca dao (tu thoi xa xua da co trong ca dao nhu:
Troi mua bong bong phap phong
Me di lay chong con o voi ai).
Nhung tac gia da co mot goc nhin hoan toan moi. Dung tu mot cach don gian, nhu nhung cau noi binh thuong hang ngay, khong hoa my, bong bay. Nhung dat dao tinh cam cua mot co gai, ma cau tho sau da cho chung ta biet tac gia dang o lua tuoi hoa nien: "Buoc di ho hung mac con buom vang".
Cai hay o cho: Trong noi buon voi voi cua lua tuoi dang can vong tay me. Noi nho thuong, khao khat vong tay cua me khon nguoi: "Them ban tay me dong sang". Nhung khong hon gian, khong oan trach mot cach manh liet nhu le binh thuong cua cai tuoi hoa nien manh me, soi dong. Cau cuoi nhu la chap nhan, chi trach cu mot cach rat dang yeu va co phan thong cam. Ngam ra thi rat sau sac, rat dau long. Nhe nhang thoi ma co the lay nuoc mat cua nguoi doc: "Nhung nay me chi la hang xom thoi".
III. VAY TA PHAI VIET RA SAO:
Co nguoi la bac day tho tren net, da noi voi TD rang: Bao gio tho cua minh moi duoc moi nguoi biet toi nhu tho cua cac thi nhan ngay truoc? TD chi cuoi tham ma khong dam tra loi.
- Ai yeu tho thi cu viet theo cam xuc. Neu cau tho nao do, bai tho nao do viet ve de tai moi, (hoac de tai cu ma co goc nhin moi). Thi tu nguoi doc se cam nhan, se yeu thich.
- Neu mot bai tho (hoac mot cau tho) viet that kheo, tao rung dong manh me trong long nguoi doc, thi tu nguoi ta se yeu thich, va doc di doc lai, thuoc long cau tho (bai tho) ay.
- Hoac nguoi viet co loi hanh van hay, dung tu mot cach kheo leo, tai tinh, sang tao. Gay nhieu cam xuc. Thi nguoi doc se yeu thich va khong nhung cho doc hang ngay, ma con xem la kieu mau de hoc theo.
- Con khi ta chi co moi de tai ay, viet toi viet lui. Khong co goc nhin nao sang tao. Ro rang no se nham, nham toi muc nguoi doc con khong the doc het bai tho. Thi sao goi la tho hay, ma nguoi doi phai nho (!)
TOM LAI
Nguoi yeu tho cu viet, cu phieu thoai mai theo nhung cam xuc hang ngay. Muon bai viet tot hon, chat luong hon, nen chu y nhung yeu to co ban sau:
- Ban dau, hay viet theo bang luat B-T cua moi loai tho, se mem mai, giau tinh nhac. Khi but phap dieu luyen thi phang thoai mai.
- Dung tu don gian, de hieu, de nho. Chu yeu viet bang cam xuc chan that, giau tinh cam. Khong guong ep tu thai qua. Khong dung tu cau tha, khong dung sai tu, khong dung tu vo nghia, sao rong. Mot bai tho viet bang tieng me de ma sai chinh ta lung tung, thi ro rang nguoi viet rat cau tha. Tham chi gay kho chiu cho nguoi thuong thuc.
- Khi dung dien tich, hoac cac su kien noi tieng, phai tim hieu cho that ky tac pham goc. Neu khong, bai viet rat de bi khap khieng.
- Hay quan sat ky xung quanh. Vi cuoc song la de tai vo tan. Quan sat duoi nhung goc nhin moi, goc nhin doc dao de viet.
- Bai viet phai co noi dung suc tich, lang dong. No tao thanh cai hon cho bai tho. Bai tho hay, y tho quan trong hon nhung thu niem- luat rat nhieu. Viet dung niem luat ma y tho ngheo nan, nhat nheo, thi bai tho cung bo di thoi.
TD cung tu nhan thay minh chua viet duoc hay. Hang ngay van dang phai doc va hoc hoi tu cac ban rat nhieu.
Mot vai y kien lam ban.
Thiet Duong _01/6/2018
Bạn đang xem trang tiếng Việt không dấu! Click vào link sau để xem trang tiếng Việt có dấu:
CHÚT MẠN ĐÀM VỀ THƠ