ve mot qua khu huy hoang va vi dai

(But ky Triet hoc)

Day la thoi ky phat trien cuc thinh cua cac do thi tu do va cung la thoi ky chien tranh tan khoc giua cac lanh dao phong kien cat cu. Vao thoi ky nay, mot bien dong lon ve chinh tri, kinh te va than hoc dang ngam ngam xuat hien o Italia. Cac nuoc khac nhu Anh, Phap va Tay Ban Nha, sau nhieu nam gianh giat nhau, da tam hoan thanh thong nhat quoc gia.

Que huong cua phong trao Van hoa Phuc hung la I-ta-li-a. Tu day, phong trao Van hoa Phuc hung da lan nhanh sang cac nuoc Tay Au va tro thanh mot trao luu rong lon.

Thoi ky phuc hung la thoi ky vi dai, nhu Awngghen nhan xet: “Do la mot cuoc dao lon tien do nhat ma tu xua toi nay, nhan loai da trai qua…”. Va Italia la mot diem sang tieu bieu cua cac su chuyen bien tinh than cach mang ay.

Trong nhung sach viet tay con sot lai khi thanh Bidangxo bi diet vong, qua nhung buoc tuong co dao duoc o cac di chi cua thanh La Ma, mot the gioi moi da hien ra truoc mat phuong Tay kinh ngac: Do la thoi co Hy Lap; truoc nhung hinh thai huy hoang cua no, nhung bong ma cua thoi trung co da bien mat; o Italia bat dau mot thoi ky phon vinh chua tung co ve nghe thuat, no xuat hien giong nhu mot anh sang phan chieu cua thoi co dien va tu do tro di nguoi ta khong bao gio thay lai thoi ky ay nua.

Mot nen van hoc moi, nen van hoc hien dai dau tien da xuat hien va trong cac dan toc La Ma thi mot luong tu tuong tu do phong khoang tiep thu duoc cua nguoi Arap va tham nhuan tu tuong triet hoc Hy Lap vua moi duoc phat hien, cang ngay cang an sau moc re…

Nhung con nguoi “khong lo” da xuat hien, toa anh hao quang trong lich su : Ra-bo-le vua la nha van, vua la nha y hoc ; De-cac-to vua la nha toan hoc xuat sac, vua la nha triet hoc lon ; Le-o-na do Vanh-xi vua la hoa si thien tai, vua la ki su noi tieng ; Sech-xpia la nha soan kich vi dai v.v...

Van hoa thoi Phuc hung da len an nghiem khac Giao hoi Ki to, tan cong vao trat tu xa hoi phong kien, de cao gia tri nhan ban va tu do ca nhan, xay dung the gioi quan tien bo. Day la cuoc dau tranh cong khai dau tien tren linh vuc van hoa, tu tuong cua giai cap tu san chong lai giai cap phong kien loi thoi. No da co vu va mo duong cho van hoa chau Au phat trien hon.

Trong triet hoc, chinh tri va khoa hoc tu nhien o Italia luc nay da xuat hien hang loat cac nha tu tuong vi dai, kiet xuat. Do la nhung con nguoi khong lo: khong lo ve nang luc suy nghi, ve nhiet tinh, tinh cach va long qua cam, khong lo ve mat co lam tai, lam nghe va ve mat co hoc thuc sau rong. Tren linh vuc triet hoc, chinh tri da xuat hien nhieu nhan vat vi dai mo duong cho su phat trien triet hoc, chinh tri can dai. Con o khoa hoc tu nhien cung xuat hien nhieu phat kien vi dai, nhu hoc thuyet nhat tam cua Co –pec-nich, hoc thuyet ve su tuan hoan cua mau cua Xec – ve. Ca triet hoc, chinh tri va khoa hoc tu nhien da thach thuc voi giao hoi La Ma va nhieu nguoi trong ho da bi giao hoi khung bo va giam cam, giet choc- khong tu ca viec tan ac da man la thieu song ho nhu truong hop cua Xec – ve, va Giooc-da-no Bru-no …

Nhung cung chinh tu do tro di thi triet hoc, chinh tri voi su mo duong cua Machiavel, va khoa hoc tu nhien voi su tien phong Co-pec-nich da bat dau duoc giai phong khoi than hoc, dat nen mong vung chac cho nen van minh thoi ky anh sang,

Ý kiến bạn đọc

Bạn đang xem trang tiếng Việt không dấu! Click vào link sau để xem trang tiếng Việt có dấu: VỀ MỘT QUÁ KHỨ HUY HOÀNG VÀ VĨ ĐẠI