buoi chieu nang ha doc tho tue sy -pham cong thien
KY NIEM 50 NAM SINH NHAT TUE SY
Buoi chieu nang ha doc tho Tue Sy
Pham Cong Thien
Toi dang ngoi noi giang duong cua chua Dieu Phap o California tai Hue Ky, chung quanh day tieng chim keu tren nhung cay chanh, nhung cay bang lang va nhung cay thong, cay tung va nhung bong moc lan trang dang nou day hang cay tren doi doc theo duong thoai xuong duoi kia thanh pho Monterey Park.
Ngoi tren doi cao nhin ra xa co nhung rang nui "nhu quang nang, nhu giac mong, nhu thanh pho giua sa mac"...
Toi muon gianh buoi chieu ngay ha hom nay de doc lai tho cua Tue Sy, mot nguoi ban tre tai ba ma toi da quen biet than thiet tu luc Tue Sy moi khoang 19 tuoi; roi tu nam 1966, tu Paris toi tro ve Sai Gon va ou lai cho den nam 1970, trong bon nam troi, duong nhu khong co ngay nao chung toi khong gap mat nhau va chia xe vui buon voi nhau tren moi binh dien. Toi lia Viet Nam tu nam 1970 cho den hom nay, nhu the co nghia rang 24 nam nay toi da xa lia Tue Sy va chua duoc dip gap lai. Trong thoi gian ay, Tue Sy bi Cong San nhot tu tu nam 1979 cho den nam 1981, va sau cung tu nam 1984 cho den nam nay, muoi nam lien tuc, Tue Sy van bi Cong San nhot tu va bi xuu tuu hinh, roi giam xuong chung than hay hai chuc nam cam co. Lan cuoi cung toi gap Tue Sy thi Tue Sy moi 26 tuoi. Chieu nay, toi giut minh chot nho rang nam nay Tue Sy da 50 tuoi roi. The thi khong con la chu tieu Tue Sy ma la mot dai thuong toa Thich Tue Sy! Du trong canh tu nguc doi kho tram dieu, thien su thien tai Tue Sy van bat khuat va hung khi van ngun ngut cao ngat nhu dinh Truong Son ma nha tho Tue Sy van tron doi nguong vong yeu thuong tren nhung con duong oanh liet khai mo cho Su Tinh que huong duoc vuot thoat ra ngoai che do Cong Saun, cai che do hoang phe tan ta ma Tue Sy goi la "tha ma mo dia". Chung ta hay lang nghe bai tho "Nguc Toi" cua Tue Sy:
Lua da tat tu buoi dau sang the
Mot kiep nguoi ray rut bui tro bay
Toi ngoi mai giua tha ma mo dia
Lanh trang ta lua trang trai rung cay
Khuya ron ron gio veo run bong qui
Qui run run hon mai long xuong gay
Khoc nan ni sao hinh hai chua ra
De hon ta theo dom lua ma troi.
Bon cau tho cuoi da noi het tat ca the gioi dieu tan cua Cong San Viet Nam hien nay:
Khuya ron ron gio veo run bong qui
Qui run run hon mai long xuong gay
Khoc nan ni sao hinh hai chua ra
De hon tan theo dom lua ma troi
Hai cau tho cuoi cung cua bai "Nguc Toi" noi len y chi huc lua dot chay tat ca go muc cua tam thuc ha liet:
Khi tam tu van chua la go muc
Long dat den con giot mau xanh ngoi
Bon cau tho cuoi cua bai "Giao Huong Bong Toi" ruc sang len doi mat tri hue "dao bi ngan" cua Tue Sy:
Oi tiet nhip thien tai hay qui mi
Xo hon ta lao dao giua tuong cao
Trua dai lam ta luan hoi vo thuy
Doi hinh hai con mat van day sao
Tue Sy con co nhung bai tho ngan "Nam Tan" ma am vang phoi phoi nhu ngon gio rung:
Lan dan nam chay nua
Sinh nhai ngon gio rung
Hang ca phoi nang lua
Ngan ngai tieng tha phuong
(Nam Tan)
Bai Tram Mac dua chung ta di vao su tram mac ung dung, khong han bi quan va khong han lac quan, coi cuoc doi "nhu quang nang, nhu giac mong, nhu thanh pho giua sa mac: tat ca su hien khoi, ton tuc va bien mat deu nhu vay" (nhu cau ke cua Long Tho ma Tue Sy da trich dich trong quyen Triet Hoc Ve Tanh Khong cua minh):
Anh om chong sach cu
Tram mac nhung dem dai
Xot xa doi khach lu
Menh yeu the ma hay
(Tram Mac)
Bai Thoang Choc ung hien len am huoung tho mong, huyen, bao, anh cuua Kim Cuong Kinh, phoi hop binh dang voi long Dai Bi sau tham:
Nguoi mat biec ngay tho ngay hoi lon
Khoe moi cuoi nang quai cung gay hao
Nhu co trang giua dong xanh bat tan
Ta yeu nguoi vi khoanh khac chiem bao.
(Thoang Choc)
Tinh yeu chi thuc su tinh yeu, tinh nguoi chi thuc su la tinh nguoi, vi truc thuc rang tat ca deu la khoanh khac chiem bao. Moi khi minh truc nhan rang chinh minh cung la "khoanh khac chiem bao" thi su bung day tinh thuc toan dien vut chot toi va tu do minh dung day lao than vao hanh dong thuan tuy cua mot bac Bo Tat de giai thoat con nguoi ra khoi tat ca lao lung cua doi song. Tue Sy da saün sang di vao tu de chuyen y tam thuc kha di pha tung tat ca tu nguc nhan sinh.
Chung ta hay doc bai "Toi van doi" cua Tue Sy:
Toi van doi nhung dem xanh khac khoai
Mau xanh xao trong tieng khoc ven rung
Trong bong toi han thu tha thiet mai
Mot vi sao ben khoe mieng rung rung
Toi van doi nhung dem den lang gio
Mau den huyen anh mat tu ngan xua
Nhin hun hut cho dai them lich su
Dai con song tran mau le que cha
Toi van doi suot doi quen song vo
Quen nhung nguoi xuoi nguoc Thai binh duong
Nguoi o lai voi ban tay bao chua
Cong lau gay triu nang anh ta duong.
Roi truoc mat nguc tu than be bong
Ngon tay nao go nhip xuong tuong reu
Roi khep lai hang mi ve Coi Mong
Nhu suong mai nhu bong chop may chieu.
(Toi van doi)
Mot bai tho luc bat cuua Tue Sy co nhung cau kho quen:
... Sau tren the ky dieu linh
Giac mo hoang dao thu hinh tich lieu
Han thu soi giua nang chieu
Song tran nui lo nuoc trieu menh mong
Khoi mu lap kin troi Dong
Troi oi toc trang ru long que cha
Con di xao xac tieng ga
Dem dem trong bong Thien ha buon tenh.
Bai tho cuua Tue Sy ma toi yeu thich nhat la bai "Mot buoc duong":
Mot buoc duong thoi nhung nui cao;
Troi oi, may trang dong phuong nao?
Do ngang neo ben day suong som;
Can het an tinh nuoc lanh sao?
Mot buoc duong xa, xa bien khoi
May trung suong mong nhuom to troi
Thuyen chua ra ben binh minh do
Nhung may nghin nam tong biet roi.
Cho het dem he trong bong ma
Tan thu khoi mong trang Ngan ha
Troi khong ngung gio cho suong dong
Nhung may nghin sau o nhat nhoa.
Cho het mua thu biet lu hanh
Rung Thu mua mau dat leu tranh
Ta so phan nhuy tren mau ua
Tren phim duong cam, hay mau xanh
Toi khong the lam viec phe binh tho; toi chi muon cho Tho cua Tue Sy tu hien dien tu chinh noi tu tanh cuua Thi Ca, khong can su can thiep truc tiep hay gian tiep cuua mot cai gi khac ben ngoai, nhu chinh Tue Sy da tu noi trong hai cau dau mot bai tho chu Han do Tue Sy lam:
Tu tam tu canh tu thanh chuong
Tu doi bi hoan diec tu thuong
(Tac Thi Su)
va Thi si Van Nguyen da dich:
Co doc canh tam tho tu xuat
Tu ngam buon vui tu thuong thuc
hay dich sat nghia:
Tu long minh, tu canh vat, tu thanh chuong cu
Tu doi mat voi nhung buon vui roi tu minh thuong thuc
Thay vi "chuong cu" nhu Van Nguyen da dich sat nghia, toi muon dich thoat trung khoi la "chuong khuc"... Nhung Van Nguyen da tai tinh chuyen la "THO TU XUAT".
May chuc nam qua, Tue Sy da lam rat nhieu tho, nhung Ni Co Tue Hanh chi thu nhat duoc may chuc bai va cho in lai voi nhan de thi tap la Nguc Trung Mi Ngu, do Quaung Huong Tung Thu xuat ban. Dac biet trong thi tap nay co 18 bai tho ma Tue Sy lam thang bang chu Han, co mot bai lam xuc dong tam hon toi den cuc diem, bai Cung Duong:
Phung thu nguc tu phan
Cung duong Toi Thang Ton
The gian truong huyet han
Binh bat le vo ngon
Thuong Toa Vien Ly dich lai nhu sau:
Hai tay nang chen com tu
Dang len tu phu bac thay nhan thien
The gian huyet han trien mien
Bung binh com don lang yen le trao.
Nha tho Van Nguyen cung co dich nhu sau:
Dang chen com tu len
Cung duong Toi Thang Ton
The gian tran oan han
Om chen long khoc tham.
Tat ca hanh dong chinh tri thuong tinh deu phien dien; y thuc chinh tri toan dien chi duoc the hien noi mot con nguoi vua la thi si vua la thien su dao si vua la nha hanh dong nhap the voi tinh than "vo cong dung hanh" cua bac Bo Tat, hanh dong tich cuc manh liet toan triet ma van giu cam thuc vien ly va vien mong. Vi khong tham vong ich ky mu quang cho nen moi nuoi duong cam thuc vien ly, vi khong bi ket dinh vao tham, san va si cua the tuc cho nen moi ham duong vien mong. Lam chinh tri ma biet mo mong va song tho mong, biet vien ly va vien mong, kho thay lam trong long thuc tai bi dat cuua que huong hien nay.
Tue Sy la mot trong so it dao si thi nhan voi phap khi phi thuong la Tri Hue Bat Nha cung voi long Dai Bi Tho Mong, Tue Sy la mot trong so it the hien duoc y nghia tron ven cua Y thuc chinh tri toan dien, y thuc hanh dong Bi Tri Dung dan duong soi sang The Menh cua Su tinh que huong.
Nhan dip ky niem sinh nhat 50 nam cua Tue Sy, qua dai phat thanh Nha Nuoc Uc Chau SBS, va nho loi moi cua nha tho Ngoc Han, vi phu trach chuong trinh Viet ngu cua dai SBS, toi xin than yeu gui mot qua tang bi mat den thien su thi si Tue Sy: tat ca nang luc tam linh va tinh than cua vu tru duoc suc tich co dong trong cau dai than chu dao su Tay Tang Lien Sinh Bo Tat: OM AH HUM VAJRA GURU PADMA SIDDHI HUM!
California, ngay 20 thang 6, 1994.
Pham Cong Thien