tử kỳ - bá nha
Hơn hai ngàn năm trước
Chuyện Bá Nha - Tử Kỳ
Thời Xuân Thu Chiến Quốc
Sử sách hãy còn ghi
Bá Nha người nước Sở
Có tài đánh Dao cầm
Làm Đại quan nước Tấn
Chưa có bạn tri âm
Một lần ông đi sứ
Đến nước Sở quê nhà
Đến Hán Dương tấu khúc
"Cao sơn lưu thủy" ca
Bỗng đâu dây đàn đứt
Đoán kẻ nghe lén mình
Ông bèn sai quân lính
Đi tìm khắp xung quanh
Quân lính ông bắt được
Kẻ trộm lén nghe đàn
Chung Tử Kỳ -tên húy
Nhà tại Tập Hiền Thôn.
Bá Nha cười lớn hỏi:
Kẻ tiều phu chốn này
Ngươi làm nghề đốn củi
Biết nghe đàn sao đây?
Tử Kỳ liền đối đáp:
Đại nhân đã nói sai
"Thập nhất ất chi tất
Hữu trung tín"(1) thưa ngài
Nếu ngài thực quân tử
Chớ khinh kẻ tiểu nhân
Có người chơi đàn giỏi
Ắt có kẻ nghe đàn
Bá Nha liền hỏi bí
"Ta vừa chơi khúc gì?
Nếu ngươi sành nhạc lý
Hãy cho ta biết đi"
"Tôi biết ngài gảy khúc
Khổng Tử khóc Nhan Hồi
Đang gảy thì dây đứt
Cảm âm gãy làm đôi"
Bá Nha mới chột dạ
Có người hiểu tiếng đàn
Chốn thâm sơn cùng cốc
Lại là kẻ cơ hàn
Bá Nha liền gặng hỏi
"Tiếng đàn gảy thế nào?"
Tử Kỳ ôn tồn nói:
"Tiếng đàn thật cao siêu
Thấy chí tại non cao
Thấy ý như nước chảy"
Hai người kết tâm giao
Thành tri âm từ đấy
Rồi huynh đệ chia tay
Hẹn cùng nhau năm tới
Sẽ gặp lại chốn này
Mã Yên sơn vời vợi
Mùa thu năm sau tới
Bá Nha trở lại tìm
Cỏ xanh giờ tươi mới
Trên mộ người tri âm
Bá Nha trong lặng câm
Khóc quỳ bên mộ khấn
Rồi tấu khúc Dao cầm
Bản "Thiên thu trương hận"
Ông thấy cả vị mặn
Trong khóe mắt cay nồng
Rồi lấy chiếc Dao cầm
Giơ lên cao đập xuống
Cha Tử Kỳ luống cuống
"Ngài đập đàn quý sao?"
Bá Nha giọng ngẹn ngào:
"Người nghe đàn đã mất
Nên Dao cầm thực chất
Sẽ không còn người nghe
Dù làm từ gỗ tốt
Cây ngô đồng xưa kia
Âm dương đã cách chia
Đôi tri âm trọn kiếp
Vậy thì ta không tiếc
Khi đập cây đàn này"
Câu chuyện này ngày nay
Vẫn còn nguyên giá trị
Rằng tri âm, tri kỷ
Không phân biệt sang hèn
Nếu không phải điều trên
Thì tri âm quyền lực
Khi nào không còn thực
Thì đạo cũng không còn
Ở thời buổi vàng son
Đồng tiền lên ngôi nhất
Câu chuyện này xin cất
Trong sâu thẳm tâm hồn.
(1): Một ấp 10 nhà ắt có một nhà trung tín